Turissem

Cumün da Val Müstair

La Val Müstair ha bler da spordscher. Daplü co quai cha’ls indigens concedan. Perche quia nu’s voula trumbettar oura nöglia. Perquai pudaina garantir: quista regiun turistica in üna natüra intacta pissera, grazcha ad üna spüerta variada dad activitats sportivas ed attracziuns unicas, tuot on per tensiun, stupefacziun ed originalità uriunda. Ün pitschen insai:

La val il plü al südost dal Grischun savess da quintar bleras istorgias, sch’ella savess discuorrer. A cumanzar cun quella da Carl il Grond chi’d ha s-chaffi i’l 8. tschientiner, culla fundaziun da la clostra, alch decisiv; hoz es la clostra abitada da 12 benedictinas, partrimoni da l’UNESCO ed üna attracziun per turists.

O quell’istorgia sportiva da success chi tratta da curridurs da passlung chi sun dvantats champiuns da la Coppa mundiala ed olimpionics. Els han imprais lur sport sün loipas chi’s rechattan tanter ils cunfins da duos parcs naziunals.

Eir l’ierta culturala da quista val in fuorma da la lingua rumantscha, da las tradiziuns ed üsanzas, dattas inavant da generaziun a generaziun dals indigens, ils Jauers, merita da gnir quintada. Els sun superbis da lur cuntradas natüralas unicas, da lur lös culturals e lur valurs chi chüran da maniera persistenta ed attenta.

Ün cordial e vardaivel bainvgnü es sgür per tuot quels chi sun giasts pro’ls Jauers, modests da caracter.

Quai es la vaira Val Müstair: natüra e cultura unida culla moderna e la tradiziun.

Val Müstair Turissem

Protecziun da la varietà e da las resursas sun in accord cul trattamaint persistent da la natüra. Quist’es l’idea directiva da la Biosfera UNESCO Engiadina Val Müstair. Culs cumüns da Val Müstair e da Scuol fuorma il Parc Naziunal Svizzer il Reservat da Biosfera da l’UNESCO Engiadina Val Müstair. Ün reservat da biosfera es üna regiun model chi consista dad üna zona da minz cun protecziun absoluta (Parc Naziunal Svizzer), circundada dad üna zona da chüra e svilup (Biosfera Val Müstair e parts dal cumün da Scuol) chi ha dad accumplir tschertas cundiziuns da protecziun da la natüra e da la patria. Sco giasts colliats culla natüra as po Ella/El trategner d’immez aint sün sendas da scuvrir e da chaminar.

Tenor la legenda ha tuot cumanzà i’l 8. tschientiner, cur ch‘ün pussant regent ha fat ün vut in fatscha a la mort…

Quai cha nus savain però dal sgür es cha la clostra da benedictinas es gnüda integrada illa glista dal patrimoni mundial da l’UNESCO, perquai ch’ella rinserra il ciclus d’affrais-chs il plü grond ed il plü bain mantgnü dal muond chi deriva dal temp medieval tampriv ed es cun quai ün testimoni da la renaschentscha carolingica. Las müraglias da la clostra sun perdüttas da las epocas dal temp medieval ot e tardiv sco eir da l’epoca barocca. S-chavamaints permanents portan adüna darcheu a glümnouvas cugnuschentschas davart l’istorgia da l’edifizi. Ed uschè as demuossa cha la legenda davart la creaziun as basa sün fats:

L’on 775 ha Carl il Grond fat il vut da fundar üna clostra, per exprimer sia recugnuschentscha. Il pussant rai dals Francs e posteriur imperatur dal Sonch Imperi roman da naziun tudais-cha d’eira intivà sül Umbrail in üna strasora da naiv e vaiva gnü da tmair per sia vita. El es lura schmütschà a la strasora ed ha tgnü pled.

La plü veglia statua monumentala da Carl il Grond as rechatta amo hoz illa baselgia claustrala. Ella es üna da las bleras attracziuns da quist clinöz da l’architectura ed art carolingica: la Clostra San Jon a Müstair..

«Quai es daplü co ün monumaint, quai es ün bain cultural vivaint»

Il sport d’inviern ed il territori da skis Val Müstair

Ingün spettöz, ingün chatschöz giosom il runal. Para quai be dad esser in ün sömmi? Quai esa eir, ma sü Minschuns tuorna‘l.

Quia i’l territori da skis, pitschen, ma prezius, in Val Müstair, ingio cha impustüt famiglias as saintan bain. Dadour la pista da skis as chatta tragets per oters sports d’inviern. Passlung as poja far eir in bleras otras regiuns da sport d’inviern. Ma in Val Müstair vaina trenà cul atlet d‘elita, Gianluca Cologna, il frar da Dario. Per exaimpel sülla loipa da sprint a Tschierv. La Val Müstair es lur patria, qua han els imprais a cugnuoscher ed amar quist sport. Cussagls pel trenamaint e tips secrets davart ils plü bels tragets da l’atlet d’elita indigen as pon procurar giasts in occasiun dals dis da passlung cun Gianluca Cologna.

Il program captivant da stà as spordscha in Val Müstair immez la natüra. 

Vias da velos per ciclists da muntogna pussibilteschan ün’experienza al puls da la natüra. Eir il Maraton da bike intuorn il Parc Naziunal fa batter ils cours als ciclists.